Als je mij vraagt wat een dirigent allemaal moet kunnen, dan staat in mijn top 10: "vertrouwen hebben in de capaciteiten van de muzikanten". Veel dirigenten zijn in mijn ogen vaak bezig met precies vertellen hoe iets gespeeld moet worden. "Het moet met een dakje gespeeld, precies op de tweede achtste, met een accent op de tweede tel en de overige achtsten wat minder aangezet." En natuurlijk is dat soms ook goed. Maar vaker denk ik dat je de creativiteit bij de muzikant weg haalt. Tenslotte ben jij het dan, als dirigent, die teveel bepaalt hoe iets moet worden gespeeld.
Ik denk dat het ook anders kan. Want wat als je als muzikant zelf verantwoordelijk bent voor je partij en je niet altijd alles voorgekauwd krijgt van de dirigent? Dat geeft een hoop ruimte voor interpretatie, een eigen invulling aan hetgeen je moet spelen. Dat vraagt om muzikanten die zelf nadenken over de aanzet, frasering, notenwaarde, accenten, samenspel etc. Ik denk dat muzikanten vrijheid in hun spel ervaren, waarbij je als onderdeel van een groter geheel toch je eigen unieke bijdrage kunt leveren aan een muziekstuk. Maar wat heb je dan nodig van de dirigent?
Ik vind dat een dirigent tot taak heeft dat hij een muzikant duidelijk maakt wat zijn of haar rol is in het muziekstuk, met wie in het orkest de muzikant of sectie een verbinding heeft, wat de bedoeling is van de componist, wat de muziek moet uitdrukken. Als de muzikanten een voorstelling hebben van deze zaken bied je het orkest de mogelijkheid om dit te uitten in de muziek. Het orkest neemt actief deel aan de vertolking van het muziekstuk, in plaats van alleen maar doen wat de dirigent zegt. Zonder het grote geheel, de uiteindelijke voorstelling, uit het oog te verliezen krijg je zo toch een unieke belevenis als publiek voorgeschoteld.
Dit alles wordt mooi samengevat in een quote van Charles Hazelwood. Ik heb deze ook op mijn homepage staan omdat ik dit een van de belangrijkste lessen vind die ik als dirigent heb kunnen leren. Vertrouw op je orkest en geef ze de vrijheid om hun eigen fantasie en skills in te zetten!
"I, as the conductor, have to come to the rehearsel with a cast iron sense of the outer architecture of the musical piece. Within which, there is then immence personal freedom for the members of the orchestra to shine."
Riccardo Muti heeft hierover gezegd:
A conductor should guide rather than command."
